Lokale besturen bezitten het recht en de mogelijkheid om onder eigen verantwoordelijkheid de gemeente te besturen en daarin bepaalde keuzes te maken. Dat is de autonomie van lokale besturen. Lokale besturen zijn bij de uitoefening van hun autonomie wel gebonden door het juridisch kader. De toegekende autonomie biedt bijgevolg geen vrijbrief om alles te regelen wat zij opportuun acht.
De lokale besturen zijn verplicht om bij de uitoefening van hun autonomie de wet na te leven en het algemeen belang te respecteren. Als zij bij de uitoefening van hun autonomie de wet niet naleven of het algemeen belang schenden, dan kunnen lokale besturen daarvoor worden gesanctioneerd. Om de overeenstemming met de wet en het algemeen belang te verzekeren, zijn de besluiten en rechtshandelingen van lokale besturen onderworpen aan de uitoefening van het bestuurlijk toezicht. Dit bestuurlijk toezicht wordt uitgeoefend door de toezichthoudende overheid. Het bestuurlijk toezicht geldt dan als een tegengewicht voor de gemeentelijke autonomie. Het is de relatie tussen de gemeentelijke autonomie en de uitoefening van het algemeen bestuurlijk toezicht die in dit boek wordt besproken.
Het onderzoek naar de gemeentelijke autonomie en de relatie daarvan met het bestuurlijk toezicht monden uit in concrete voorstellen om het bestuurlijk toezicht en het daarbij horende toezichtsproces te hervormen.