Rechts-extremisme in Vlaanderen: sinds de Pano-reportage ‘Wie is Schild & Vrienden echt?’ is er aan extreemrechtse zijde heel wat gebeurd. Dit polariserende gedachtegoed wordt via internet, in allerlei verborgen chatrooms, gretig aan de man gebracht. Maar ook op straat komt het ongenoegen tegen de democratie tot uiting in spandoeken, protestacties en manifestaties. ‘Niet mijn regering’ werd een merknaam sinds de ‘Mars tegen Marrakesh’ in 2018. De auteur overloopt alle gebeurtenissen van ‘georganiseerde wanorde’ waarbij extreemrechts betrokken was binnen de politieke context van 2019 tot 2021.

Dit boek biedt een handvat voor iedereen die geïnteresseerd is in de opgang van extreemrechts. Zo wordt de structuur geanalyseerd en inzicht verschaft in de evolutie van de identitaire beweging. Extreemrechts in Vlaanderen voedt zich met een uitgebreid buitenlands netwerk. De auteur legt het verband met de invloed van Rusland op het terrorisme in diverse EU-landen. Het militair conflict in de Oekraïense Donbass-regio bleek nogal wat extreemrechtse activisten te mobiliseren. De trainingskampen die in Polen en Servië ontstonden voor private en publieke veiligheidsmensen, verschaffen blijkbaar veelvuldig opleidingen voor extreemrechtse activisten, onder wie ook Belgen.

Paul Ponsaers bespreekt de complexiteit van beleidsvoering tegen extreemrechts en waarschuwt voor de maatschappelijke gevolgen van deze olievlek voor onze democratie. Zijn uitgangspunt:

Ik heb dit boek de titel ‘Georganiseerde Wanorde’ meegegeven. Met deze titel alludeer ik op het begrip dat in de criminologie al enige tijd wordt gehanteerd, met name ‘Georganiseerde Criminaliteit’ of ‘Organized Crime’. Er is sprake van georganiseerde criminaliteit ‘indien groepen die primair gericht zijn op illegaal gewin systematisch misdaden plegen met ernstige gevolgen voor de samenleving, en in staat zijn deze misdaden op betrekkelijk effectieve wijze af te schermen, in het bijzonder door de bereidheid te tonen fysiek geweld te gebruiken of personen door middel van corruptie uit te schakelen’ (Eindrapport - 2.2 Definitie (nrc.nl))

Kortom, met georganiseerde criminaliteit wordt dat soort van misdrijven bedoeld die (1) in groep en systematisch worden gepleegd, dus op een georganiseerde wijze; (2) met ernstige gevolgen voor de samenleving, dus waar de samenleving mede slachtoffer van is; (3) waarvan daders hun daden afschermen, m.a.w. op een verdoken manier; en (4) en bereid zijn fysiek geweld te gebruiken. In Nederland hanteert men hiervoor intussen de betekenisvolle term ‘ondermijnende criminaliteit’.

In dit boek gaat het niet over ‘Georganiseerde Criminaliteit’, maar wel over ‘Georganiseerde Wanorde’. Met deze term verwijs ik niet zozeer naar een bepaald criminaliteitsfenomeen, maar naar hetgeen gemeenzaam bedoeld wordt met ‘social disorder’ of ‘het verstoren van de openbare orde’.

Paul Ponsaers is socioloog en criminoloog. Hij is voormalig journalist en hoogleraar Criminologie (Universiteit Gent). Hij staat mede aan het roer van de Cahiers Politiestudies. Eerder publiceerde hij onder meer Loden Jaren – De Bende van Nijvel gekaderd, Terrorisme in België en Haatzaaiers – Extreemrechtse radicalisering.

Interview met Frederik Polfliet in Apache, 12 januari 2022, Van Marrakesh tot Jürgen Conings