Het bestaan van een pottenbakker komt in gevaar als het kolossale winkelcentrum waaraan hij zijn traditionele keramiek levert niet langer van zijn handwerk gediend is. Met grote moeite past de pottenbakker zijn product aan, maar dat betekent slechts uitstel van executie.
In deze allegorische roman schetst Saramago een lugubere wereld waar de grenzen tussen werkelijkheid en illusie totaal verdwenen lijken. Samen met De stad der blinden en Alle namen vormt Het schijnbestaan een drieluik waarin de auteur zijn visie geeft op de moderne wereld.